Z dziejów Szczecinka i okolic - Kościół św. Mikołaja.

Archiwalne artykuły historyczne, które pojawiały się na łamach Dwutygodnika Szczecineckiego TEMAT. http://www.temat.net
Post Reply
Szczecinek.org
Posts: 168
Joined: 02 Feb 2009, 21:13

Z dziejów Szczecinka i okolic - Kościół św. Mikołaja.

Post by Szczecinek.org »

Kościół pw. św. Mikołaja w Szczecinku, to jedna z najstarszych budowli w mieście. Wydawało mi się dziwne, że przed rozbiórką nawy głównej kościoła w 1909 r. (dziś w wieży pokościelnej znajduje się ekspozycja muzeum) nie sporządzono dokumentacji jego wnętrza, lub bodaj zdjęcia czy rysunku. Później w literaturze napotkałem wzmiankę o kościele i sam rysunek, ale był on tak niewyraźny (korzystałem z kserokopii), że niewiele z niego można było odczytać. Jednakowoż kilka miesięcy temu pan Thomas Schacht z Niemiec, oprócz innych "fantów" przesłał nam także dość zniszczoną reprodukcję kolorowego rysunku wnętrza rozebranej nawy kościoła św. Mikołaja w Szczecinku z 1900 roku.

Już na pierwszy rzut oka widać, że stara szczecinecka świątynia wykazuje wiele analogii do wiejskich kościołów z XVII czy XVIII w. - chociażby do kościoła w Brokęcinie. Wnętrze proste, jednonawowe, z niewielkim nie wyodrębnionym prezbiterium. Po obu stronach biegnącego środkiem dość szerokiego przejścia, umieszczono rzędy ławek. Dodatkowe miejsca siedzące znajdują się na węższych o połowę emporach* nad wspomnianymi ławkami. Ławki w przyziemiu kończyły się przy prezbiterium, gdy tymczasem empory poprowadzono niemal do samych okien ściany wschodniej. Mnogość ławek sprawia, że świątynia wydaje się mniejsza, ciasna i brak w niej "oddechu". Mimo to miejsc siedzących nie było zbyt wiele jak na dziesięciotysięczne miasto, zwłaszcza że wówczas do kościoła chodzili prawie wszyscy.
Zgodnie z wielowiekową tradycją, ołtarz umieszczono na ścianie wschodniej między dwoma oknami, dokładnie na osi kościoła. W wąskim, ale za to wysokim neogotyckim ołtarzu umieszczono obraz przedstawiający jak się wydaje "Modlitwę Chrystusa w Ogrójcu". Ołtarz ten prawdopodobnie w roku 1875 zastąpił inny znacznie starszy wykonany przez Jakuba Funke w 1600. Ten sam twórca wykonał ołtarz w kościele św. Jacka (zamkowym) w Słupsku. Szczecinecki ołtarz Funke'go w nieznanych okolicznościach został uszkodzony i zastąpiony neogotyckim. Niektóre cenniejsze elementy ze starego ołtarza np. rzeźba Maryja trafiłydo naszego muzeum (dziś nie ma po nich śladu). Natomiast neogotycki ołtarz ok. 1909 roku sprzedano do kościoła w Parsowie na Pomorzu.
Po lewej stronie ołtarza umieszczono niewielką prostą ambonę, której pulpit przykryto ciemnym suknem. Na kazalnicę prowadziły lekkie ażurowe schody z boku prezbiterium. Z prawej strony ołtarza umieszczono charakterystyczną w kościołach protestanckich tablicę z numerami modlitw i śpiewów. Nad tablicą, niemal pod samym sufitem zawieszono chorągiew. Nie jest to znany z literatury zaginiony po 1945 roku sztandar milicji szczecineckiej z 1697r.
Nad środkowym przejściem umieszczono 4 świeczniki pająki. Z pewnością było ich 6, ale z powodu kompozycji rysunku 2 nie "zmieściły" się. Wszystkie zostały ufundowane przez szczecineckie cechy w poł. XVII w. Wszystkie zostały w 1908 r. przeniesione do nowego kościoła - obecnie Mariackiego - i wiszą do dnia dzisiejszego na "balkonach". W przejściu po prawej stronie, tuż przy ławkach widać lichtarze z około 1700 r. wykonane ze skręconych żelaznych prętów. Podobno po 1914 trafiłydonaszegomuzeum.
Na rysunku nie widać organów, choć wiadomo, że były na pewno. Możliwe, że znajdowały się w środku prawej, najmniej widocznej empory lub może w jej części zachodniej. Istnieje wzmianka, że organy te sprzedano ok. 1908 r. do kościoła w okolicach Szprotawy na Śląsku. Zapewne w prezbiterium na prawo od ołtarza (na rysunku tego nie widać) znajdowała się chrzcielnica. Także i ona została sprzedana do nieodległych Nosibądów, gdzie znajduje się do dziś. Zapewne na ścianach bocznych świątyni umieszczono pamiątkowe epitafia poświęcone Dorocie v.Westreglen (zmarłej w 1621r.), ZofiiMarii Boehn (... 1620r.) i Jakubowi Fryderykowi Krüger (... 1739). W szczecineckim kościele zgodnie ze swą wolą miała być jeszcze pochowana ks. Jadwiga, ale ostatecznie spoczęła w Darłowie. Najpiękniejsze epitafium Doroty Westreglen, fundacji męża Piotra Somnitz'a starosty szczecineckiego jako jedyne przeniesiono do nowego kościoła**. Pozostałe dwa umieszczono na ścianie kaplicy cmentarnej, ale zostały zniszczone w latach 60-tych ubiegłego wieku.
Mimo kiepskiego stanu reprodukcji, na rysunku widać wyraźnie spękane ściany w prezbiterium nad oknami. Nie dodawały one uroku świątyni, a być może nawet zagrażały bezpieczeństwu modlących. Nic więc dziwnego, że starania o budowę nowej świątyni podjęto jeszcze w połowie XIX w. Zaciągnięty kredyt bankowy (który miał być spłacony bodaj w 1956 r.) umożliwił wybudowanie nowej pięknej świątyni, uroczyście konsekrowanej 28 lutego 1908 r. - która dziś nosi imię Narodzenia NMP.

* empora - galeria lub trybuna wsparta na filarach,kolumnach,stosowanagłównie w budownictwie sakralnym.
** więcej o tablicy w art. J. Powałka, Epitafium Doroty A.Westreglen z kościoła Mariackiego w Szczecinku
"Szczecineckie Zapiski Historyczne" nr 2 s. 17 - 21

Image


Kościół św. Mikołaja od strony południowej, zdjęcie z ok. 1900 r.

Image

Wnętrze kościoła św. Mikołaja ok. 1900 roku.

Image

Chrzcielnica, która była niegdyś
w kościele św. Mikołaja, obecnie jest w kościele w Nosibądach.

Image

Epitafium Doroty v.Westreglen w kościele Mariackim.

Jerzy Dudź
Dwutygodnik Temat nr 407 z 03.02.2006
www.temat.net
Post Reply