Prasa obozowa w Offizierlager II D Gross Born

Historia miast z powiatu ale w granicach Kreis Neustettin oraz powiatu szczecineckiego do 1975 roku.
Post Reply
User avatar
odpicuj mi miasto
Posts: 16
Joined: 16 Mar 2009, 16:21

Prasa obozowa w Offizierlager II D Gross Born

Post by odpicuj mi miasto »

Poniżej zamieszczam część mojej pracy mgr którą napisałem jakieś 3 lata temu o jeńcach polskich w Gross Born. Tekst dotyczy prasy obozowej wydawanej w oflagu, który jest tylko cząstkową próbą analizy środowiska jenieckiego w ówczesnym okresie. Mam nadzieję, iż temat się spodoba i w niedalekiej przyszłości będę mógł zamieścić więcej tekst. Zacęcam do lektury i komentarzy!!!

W pierwszych miesiącach niewoli, wiadomości docierające z kraju i ze świata do obozów jenieckich pochodziły wyłącznie ze źródeł niemieckich, do których należały informacje zawarte w oficjalnych komunikatach radiowych i w prasie niemieckiej. Uprawiały one propagandę ukierunkowaną na szybkie załamanie psychiki i morale polskich żołnierzy, przetrzymywanych w niemieckich obozach jenieckich. Destrukcyjną rolę spełniała także prasa wydawana w języku polskim dla jeńców wojennych, której kolportowaniem w obozach zajmował się Wydział Propagandy Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych (Oberkommando der Wehrmacht-OKW) .
Narastająca potrzeba uzyskania rzeczowych informacji, była bezpośrednim powodem wydawania przez jeńców przebywających w oflagach, własnej prasy obozowej rozpowszechniającej wśród polskich oficerów prawdziwe wiadomości. We wszystkich oflagach, wydawano własne codziennie komunikaty informacyjne, oraz różnego rodzaju czasopisma beletrystyczne i naukowe. Niektóre z nich ukazywały się legalnie, za zgodą niemieckiej cenzury obozowej, inne z kolei stanowiły pisma nielegalne  wydawane w konspiracji. Natomiast redagowaniem i wydawaniem prasy obozowej w oflagach, zajmowali się zarówno dziennikarze zawodowi, jak i amatorzy w tej dziedzinie .
W latach 1942-1944 głównym źródłem rzetelnych informacji, przekazywanych polskim oficerom w Oflagu II D Gross Born, był nielegalny „Codzienny Biuletyn Informacyjny”. Zamieszczano w nim artykuły zawierające aktualne wiadomości gospodarcze, polityczne i wojskowe, pozyskiwane z tajnego nasłuchu radiowego,
oraz z prasy konspiracyjnej przemycanej do obozu z kraju . Ponadto informacje uzyskiwano drogą umiejętnego interpretowania prasy niemieckiej i listów przesyłanych od rodzin, oraz znajomych. Zespół redakcyjny tworzyli: ppor. Andrzej Niklewicz, ppor. Feliks Przyłubski, por. Franciszek Szwajdler i por. Zygmunt Radomski. Biuletyn odczytywano w barakach mieszkalnych po wieczornym apelu. Wszyscy lektorzy przekazujący informację, byli ubezpieczani przez tzw. czujki, które sygnalizowały o zbliżających się Niemcach. Wówczas lektorzy przystępowali do czytania sprawozdań z prasy niemieckiej .
Od połowy 1942 roku, zespół redakcyjny pod kierunkiem por. Adama Rapackiego, a potem ppor. Marka Sadzewicza, wydawał tajny tygodnik polityczno-wojskowy „Zadrucie”. Do członków redakcji należeli: ppor. Józef Iżycki, ppor. Janusz Jeżewski, ppor. Roman Tarasiuk, ppor. Władysław Bagiński, ppor. Józef Skindzier, ppor. Mieczysław Ziemski .
Artykuły zamieszczane w każdym numerze tygodnika „Zadrucie” podzielono
na kilka działów tematycznych. Należały do nich: słowo wstępne, wiadomości
ze świata, wiadomości wojskowe i obozowe, oraz felietony pod ogólnym tytułem „Siedem kresek w kalendarzu”, które omawiały najważniejsze wydarzenia minionego tygodnia. Redagowaniem felietonów zajmował się por. A. Rapacki, a po jego przeniesieniu do Oflagu II C Woldenberg, ppor. M. Sadzewicz i ppor. M. Ziemski. Ponadto w numerze ukazywał się cykl artykułów pt. „Pod walącym się stropem Trzeciej Rzeszy” autorstwa ppor. J. Iżyckiego. Tematem przewodnim cyklu, były sensacyjne informacje dotyczące Adolfa Hitlera i jego najbliższego otoczenia, ujawniające skandale obyczajowe i rodzinne, oraz afery korupcyjne i rozgrywki wewnętrzne w kierowniczych kołach Trzeciej Rzeszy. Większość tych wiadomości była wytworem bujnej wyobraźni Józefa Iżyckiego. Jednakże kilka z nich uzyskało potwierdzenie w innych źródłach dostępnych w obozie . Do sensacji należał, opublikowanych w „Zadruciu” przez por. Iżyckiego, wywiad przeprowadzony przez niego z synem Józefa Stalina, kpt. Jakubem Dżugaszwilim, który przebywał w Oflagu X C Lübeck (RFN).
W tym samym obozie przebywali polscy oficerowie, z którymi kpt. Dżugaszwili utrzymywał przyjacielskie stosunki. Jednego z nich karnie przewieziono do oflagu Gross Born, a następnie osadzono w areszcie obozowym. Iżyckiemu udało się uzyskać skierowanie niemieckiej komendy obozu do aresztu, w którym uzyskał od oficera z Oflagu X C wyczerpujące informację na temat syna Stalina. Zdobyte tym sposobem wiadomości, opublikował później w „Zadruciu” nadając im formę wywiadu z kpt. Dżugaszwilim .
Na treść tygodnika składały się także, artykuły z prasy i fragmenty z literatury wydawanej przez polską emigrację i środowiska konspiracyjne w kraju, które przemycano do oflagu Gross Born. Odczytywano m.in.: „Dywizjon 303” Arkadego Friedla i „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego. Ponadto informowano w „Zadruciu”, o rozkazach otrzymywanych przez niemiecką komendę obozu z OKW w Berlinie. Uzyskiwano je od członków niemieckiej załogi, współpracujących z polską organizacją konspiracyjną działającą w oflagu. Odczytywano także informacje pochodzące z nielegalnego nasłuchu radiowego, oraz wiadomości uzyskane dzięki interpretacji listów z kraju .
W „Zadruciu” nie brakowało również korespondencji zagranicznych. Ppor. Marek Sadzewicz nawiązał kontakt z przebywającym w Sztokholmie, swoimi przedwojennym kolegą redakcyjnym z „Gazety Polskiej” Otmarem Bersonem, który w listach przesyłał mu odpowiednio zaszyfrowane wiadomości zagraniczne .
Wszystkie nowe numery „Zadrucia” odczytywano tylko w jednym baraku.
W początkowym okresie obowiązywały specjalne karty wstępu, a później o miejscu
i godzinie odczytywania tygodnika informowali łącznicy. W grupie lektorów znaleźli się m.in.: ppor. J. Skindzier, ppor. Kazimierz Tylia i ppor. Zdzisław Ożarowski. Odbywające się w baraku audycje ubezpieczały czujki, ostrzegające o zbliżających się Niemcach. Lektorzy w tym czasie mieszali się z tłumem, a ich miejsce zajmowali polscy oficerowie, wygłaszający referaty na tematy neutralne, dotyczące np. hodowli gołębi .
W Oflagu II D Gross Born w latach 1942-1945, ukazywały się wydawnictwa redagowane przez znanego dziennikarza sportowego ppor. Zygmunta Weissa. Pierwszym czasopismem opublikowanym przez Weissa był „Przegląd Sportowy”, wydawany w formie gazetki ściennej i umieszczany na placu apelowym obozu. Zamieszczone w „Przeglądzie Sportowym” sprawozdania donosiły o rozgrywanych
w obozie zawodach sportowych, natomiast opublikowane artykuły propagowały
i upowszechniały uprawiane w obozie sporty. Ogółem w Oflagu II D Gross Born ukazało się ponad 1000 numerów „Przeglądu Sportowego” .
Dwoma kolejnymi pismami, ukazującymi się w ramach tak zwanego „koncernu Weissa”, były „Przegląd Obozowy” i „Przegląd Teatralny” . Na łamach „Przeglądu Teatralnego” ukazywały się recenzje z przedstawień teatralnych wystawianych w obozowym „Teatrze Symbolów”, które pisali m.in.: pchor. Witold Wirpsza, ppor. Witold Korzeniowski, ppor. L. Kruczkowski, ppor. Józef Słowiński, por. Zdzisław Skowroński i inni. Po przybyciu do Gross Born polskich jeńców z Oflagu II E Neubrandenburg, ppor. Weiss opublikował w obozie dolnym „mutację” wszystkich przeglądów, które wywieszał tam kpt. Tadeusz Konopacki .
Po połączeniu obozów, tabliczkę na której wywieszano wydawnictwa „koncernu Weissa”, zastąpiła sześciookienna oszklona gablota wykonana z inicjatywy ppłk dypl. Stefana Mossora, przez szeregowych przebywających w oflagu . Wydawane przez ppor. Weissa przeglądy, nazywano w obozie „prasą parkanową”. Do tego rodzaju pism należał m.in. tygodnik „Dziś”, którego redaktorem naczelnym był ppor. Zygmunt Sylwestrowicz. Wszystkie nowe numery „prasy parkanowej”, podlegały cenzurze obozowej Abwehry .
Pod koniec 1944 roku, zaczęto wydawać w Oflagu II D miesięcznik
o charakterze dyskusyjnym „Znaki”, którego redaktorem naczelnym był ppłk
S. Mossor. Było to czasopismo społeczno-polityczne, na łamach którego ukazywały
się dwa artykuły, przedstawiające różne punktów widzenia poruszanego tematu. Zespół redakcyjny składał się z zawodowych dziennikarzy, takich jak: ppor. Andrzej Niklewicz, ppor. Juliusz Pollack, ppor. M. Sadzewicz, ppor. M. Ziemski. Miesięcznik oprawiono w ciekawą szatę graficzną i rozprowadzano po obozie w kilku egzemplarzach .
Od początku 1944 roku, ukazywał się w obozie tygodnik artystyczno-literacki „Słowo”, który wywieszano w oszklonej gablocie. Wydano łącznie 52 numery pisanego na maszynie i bogato ilustrowanego tygodnika. Każdy numer „Słowa” składał się z kroniki życia kulturalnego obozu, oraz recenzji premier teatralnych, koncertów i wystaw. Publikowano również wiersze kilku obozowych poetów m.in.: ppor. Mieczysława Goździkowskiego, ppor. Włodzimierza Olszewskiego i ppor. Bolesława Zagłady. W skład kolegium redakcyjnego wchodzili: ppor. Józef Dobiecki, ppor. Feliks Przyłubski, ppor. Władysław Walczak, oraz por. Janusz Jezierski .
Ponadto obozowi dziennikarze w Gross Born, wydawali w kilku egzemplarzach szereg czasopism przepisywanych ręcznie lub pisanych na maszynie. Należał do nich miesięcznik „Bursztyny” poruszający głównie problematykę pomorską, oraz morską, którego redagowaniem zajmowali się: ppor. F. Przyłubski, ppor. W. Walczak i ppor. J. Jezierski. Od 1943 roku kilku polskich oficerów o poglądach lewicowych, przystąpiło do publikowania miesięcznika pt. „Żarna”. Czasopismo redagowali: ppor. Władysław Bagiński, ppor. Marian Brzostek, ppor. Zygmunt Garlicki,
ppor. Sadzewicz, ppor. Władysław Stawicki, ppor. Rafał Witkiewicz oraz por. Benedykt Tarasiuk. W zamieszczanych artykułach prezentowali oni opinie nawołujące do przebudowy ustroju społeczno-gospodarczego Polski, oraz omawiali sytuację polityczno-wojskową dotyczącą przeważnie frontu wschodniego. Natomiast polscy oficerowie należący do obozowego Stronnictwa Narodowego, wydawali miesięcznik „Naród w Walce”. Redaktorami pisma byli: ppor. Zygmunt Radomski i por.
F. Szwajdler. Ponadto oficerowie zawodowi zrzeszeni w tajnej organizacji wojskowej, redagowali własny organ prasowy pt. „Przegląd Wojskowo  Polityczny” .
W oflagu Gross Born ukazywał się także: tygodnik satyryczno-literacki zatytułowany „Żywe Słowo”, którego redaktorami byli: ppor. Kazimierz Piotrowski i Zygmunt Radomski, oraz bogato ilustrowany tygodnik satyryczny pt. „Alkaloidy”, który udostępniano czytelnikom tylko w obozowej kawiarence. Drukowano w nim wierze obozowych artystów, takich jak: L. Kruczkowski, Aleksander Sewruk, W. Wirpsza, Z. Skowroński. .
Polscy oficerowie przeniesieni z Oflagu II E Neubrandenburg do Gross Born, kontynuowali wydawanie czasopisma pt. „Przegląd Kulturalno-Oświatowy”. Kolegium redakcyjne tworzyli: kpt. Kazimierz Śniegocki, ppor. Jan Fedorowicz, ppor. Henryk Śmierzchalski i ppor. Jan Wilczyński. Na treść „Przeglądu Kulturalno-Oświatowego” składały się artykuły poświęcone problematyce oświatowo-naukowej, których autorami byli m.in.: ppor. Marian Szyszko-Bohusz, ppor. M. Ziemski, płk Tadeusz Transzo, ppłk Mossor. Czasopismo pisano na maszynie i rozprowadzano w kilku egzemplarzach w obozie .
Prasa obozowa wydawana w Oflagu II D Gross Born, rozbudzała wśród polskich jeńców uczucia patriotyczne, konsolidowała środowisko obozowe, oraz podając informacje o sytuacji na frontach, dawała nadzieje na szczęśliwe zakończenie wojny, oraz upragnione odzyskanie wolności. Natomiast wspomagając rozwój życia umysłowego w obozie, dostarczała jeńcom wyczerpujące wiadomości na temat działalności kulturalnej, naukowej i oświatowej w oflagu .


Niektóre źródła: Gasztold T., „Za drutami”. Pismo polskich jeńców wojennych 1940-1942, Koszalin 1980.
Kisielewicz D., Oficerowie polscy w niewoli niemieckiej w czasie II wojny światowej, Opole 1998; Gasztold T., Życie kulturalne w obozach polskich jeńców wojennych na Pomorzu Zachodnim w latach 1939-1945, Koszalin 1977.; Sanojca A., Łączność konspiracyjna Armii Krajowej z obozami jenieckimi, „Dzieje Najnowsze” 1970, nr 1, Sanojca A., Misja majora Tropa. Spór o formy i cele konspiracji w obozach jenieckich, „Odra” 1975, nr 10, Sadzewicz M., Oflag II D Gross Born, Warszawa 1977.; Sadzewicz M., Oflag, Warszawa 1958.; Tymiński J., Ten wrzesień trwał sześć lat, Warszawa 1989., Z. Weiss, Olimpiada za drutami, „Kierunki” 1976, nr 20. i inne.
bastian
Posts: 202
Joined: 18 Jul 2012, 09:07

Re: Prasa obozowa w Offizierlager II D Gross Born

Post by bastian »

Dopiero teraz (po 12 latach) znaleziono. Bardzo interesujące.
Post Reply